Regels en politieke druk kunnen wel iets teweegbrengen, maar het pakt de echte drijfveren van mensen echter niet aan. De horizon van bankiers is korter dan ooit geworden en voor iedere regel worden door slimme analisten omwegen bedacht.
Pricipaal en agent
Een prachtig en zeer inzichtelijk deel van de economische wetenschap gaat over de zogenaamde 'agency theory', in het Nederlands lelijk vertaald de principaal-agenttheorie genoemd. Kort gezegd kijk je daarbij niet alleen naar de belangen van de opdrachtgever (de principaal), maar kijk je ook naar de belangen van de uitvoerder (de agent).
Bonussen koppelen aan omzet in de portefeuille zullen bijvoorbeeld zelden opleveren dat een adviseur de portefeuille onveranderd laat. De opdrachtgever kan denken dat de agent in zijn belang handelt omdat hij dat zo met de agent heeft afgesproken, maar als de belangen van de agent niet gelijk zijn en als de agent bovendien een (grote) informatievoorsprong heeft, dan kan het handelen van de agent wel eens behoorlijk afwijken van de verwachting van de opdrachtgever.
'Skin in the game'
De heilige graal in het sturen van menselijk gedrag is daarom het parallel laten lopen van de belangen van de principaal en de agent. Een middel daarvoor is 'skin in the game' te laten hebben, mensen te laten verdienen als hun klanten ook verdienen.
Dit is bijvoorbeeld voor elkaar te krijgen door mensen aandelen te laten hebben in de activiteit die ze uitvoeren. Als je eigen portemonnee afhankelijk is van de manier waarop je handelt, neem je toch andere beslissingen dan wanneer je dat met het geld van iemand anders doet. De aandelen die de agent dan heeft stijgen in waarde door klanten binnen te halen en te houden. Dat bereik je door structureel in hun belang te handelen.
Cru
Het is cru dat de maatregelen die nu genomen zijn (zoals de bonusbeperking) en de houding van veel institutionele partijen (die vooral geld laten beleggen door grote buitenlandse partijen), het extra moeilijk maken om een echte gelijkschakeling van belangen te bewerkstelligen.
Mensen kunnen aandelen krijgen door een bedrijf op te zetten of door bij bestaande partijen 'in te groeien', ofwel door de jaren heen aandelen te krijgen als variabele beloning. Er komen echter bijna geen startende partijen meer van de grond omdat de grote institutionele partijen hen geen handel geven, en door de bonusbeperking kan men nauwelijks meer een aandelenkapitaal opbouwen door 'ingroei'.
We kunnen doorgaan met proberen mensen gedrag op te leggen. Veel effectiever is het echter te zorgen dat hun drijfveren hen automatisch het gewenste resultaat laten opleveren. Wetgevers, toezichthouders en institutionele partijen moeten daarom goed nadenken waar ze nu mee bezig zijn.
Daan Potjer is COO van Dynamic Credit en Lid van de Raad van Advies van B.A. van Doorn & Comp